Işıkla can bulan cam sanatı

Osmanlılar'da 'revzen-i menkuş', bugün vitray…

Osmanlılar'da revzen-i menkuş olarak tanımlanan vitray, cam katlar arasına istenen deseni verecek biçimde düzenlenmiş renkli ya da boyalı camdan parçalar yerleştirilerek yapılan pencere bezemesidir. Yapılan araştırmalarda Türkler'in camın bulunuşundan önce de vitray sanatını uyguladıkları ve bunun için inceltilmiş ve yağlanmış deri kullandıkları görülmektedir. İslam dünyası dışında en yoğun olarak Bizans'ta ve Ortaçağ Avrupası'nda Romanesk ve Gotik sanat etkilerinde görülen vitray, o dönemlerin ihtişamlı mimari yapılarının en gözde sanat eseri olarak tanımlanmaktadır.

Vitray sanat eserleri, iki cam arasına sıkıştırılarak korunmaktadır.

Teknik olarak ince bir işçiliğin sergilendiği değerli vitray eserlerin, vitrayın işlendiği camın dışına düz camdan yalın bir koruyucu katmanla kaplanarak, iklimsel şartlara karşı dayanıklı olması sağlanmaktadır. Yüzlerce yıl öncesinden kalma eserlerin ilk günkü canlı renkleriyle bugüne ulaşmasında bu koruma katmanının oldukça önemli bir görev taşıdığı söylenmektedir. 16. yüzyılda özellikle anıtsal yapılarda bir bezeme sanatı olarak kullanılan vitrayın ülkemizdeki en önemli eserlerinden birine örnek vermek gerekirse, o da İstanbul Üsküdar'daki Mihrimah Sultan Cami vitraylarıdır.

Hem sanat hem zanaat…

Yaratıcılık gerektiren vitray sanatı, uygulama zorluğundan ötürü ciddi bir zanaat gerektirmektedir. Hatta son derece narin bir malzeme olan cam ile çalışılması ve yüzeye sıkıca tutunabilmesi için mühendislik bilgisinin bile gerektiği ifade edilmektedir. Bu sanatın en güzel yanlarından biri, gün ışığının değişimleriyle farklı renk tonlarına ve gölgelenmelere bürünerek formlarında ilginç sanatsal etkiler yaratmasıdır.

Vitray sanatı, mekan aydınlığına katkı sağlar.

Geleneksel vitray motiflerinin haricinde bugünün modern mimarilerinde hem dış cephelerde hem de iç mekanlarda bu sanat kullanılmaktadır. Modern resim sanatının etkisinde kullanılan vitray, doğal ışığı mekana taşımak için son derece estetik bir çözüm olarak da görülmektedir. Hatta iç mimari dekorasyona sanatsal bir dokunuş katarak, mekan etkisini güçlendirmektedir.